Secret Lives, deel II: politiearchieven
 |
| Reglementering prostitutie Brussel (Bron: Stadsarchief Brussel) |
Prostitutieregisters
Als een vrouw prostituee werd dan gaf de plaatselijke reglementering vaak aan dat ze zich eerst moest melden bij de politie om zich te laten registereren. Zo'n prostitutieregister is een prachtig startpunt voor een onderzoek, omdat de overzichten:
Waar vind ik prostitutieregisters?
Er zijn nog diverse gemeenten die dergelijke registers hebben en sommigen staan online. Ik heb de bronnen o.a. gevonden in:
Aan het einde van de eeuw zie je in deze registers steeds meer ingeschreven vrouwen uit het buitenland.
Buitenlandse vrouwen
In Antwerpen hield de politie immigratie dossiers bij van buitenlandse prostituees. De index vind je terug op Familysearch en als je het dossiernummer hebt kun je kijken of het dossier online staat.(3) In Nederland heb ik dergelijke dossiers niet gevonden. Er bestaat hier wel een politieblad waarin buitenlanders werden genoteerd die Nederland moesten verlaten, inclusief de reden van uitwijzing.
De reden voor vertrek was niet omdat ze prostituee waren, want officieel was dit een legaal beroep. Een veel voorkomende reden was dat een vrouw te weinig inkomsten had. Mocht iemand na te zijn verwijdert toch terugkeren naar Nederland, dan kon via het Politieblad nagegaan worden of ze een ongewenste vreemdeling was.(4)
Samenvattend
Er zijn allerlei bronnen terug te vinden in een politiearchief. Enerzijds kunnen ze feitelijke informatie bevatten, zoals in politieregisters, reglementeringen, het politieblad. Daarnaast zijn er bronnen die meer gekleurd kunnen zijn: klachten over prostituees, verklaringen van prostituees, dag- en nachtrapporten van politieagenten, krantenartikelen etc Maar het kan ook zijn dat er weinig informatie in een dergelijk archief te vinden is, omdat het meeste in het verleden is vernietigd. Het politieblad vormt een uitzondering en is wel volledig toegankelijk via het CBG.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noten
1. Yvette Hoitink heeft ze gefotografeerd en online geplaatst. Zie de links op haar blog
2. Zie ook het proefschrift over de boekjes in Zwolle: Kam, B.J., Meretrix en medicus: een onderzoek naar de invloed van de geneeskundige visitatie op handel en wandel van Zwolse publieke vrouwen tussen 1876 en 1900 (Zwolle 1983);
Een voorbeeld van een prostitutieboekje vind je in mijn blogpost: Prostitutieregisters in Leiden
3. Voor Familysearch moet je een (gratis) account aanmaken.
4. Zie Broncommentaren deel 5: de registratie van vreemdelingen in Nederland in de negentiende en twintigste eeuw Bij het CBG moet je lid worden om toegang te krijgen tot de online politiebladen.
- persoonlijke gegevens tonen van de vrouw,
- aangeven waar en bij wie ze in dienst was,
- of en wanneer ze voor een (geslachts-)ziekte werd opgenomen in een gasthuis en wanneer ze daar weer vertrok of -zoals soms gebeurde- overleed.
 |
| Voorbeeld van de gegevens uit het prostitutieregister van Breda Dia 15 uit mijn presentatie: Secret Lives (2018) |
Waar vind ik prostitutieregisters?
Er zijn nog diverse gemeenten die dergelijke registers hebben en sommigen staan online. Ik heb de bronnen o.a. gevonden in:
- Antwerpen (1883-1898),
- Breda (1879-1906) [online](1)
- Brielle (1863-1870),
- Leiden (1853-1904),
- Maastricht (1896-1908),
- Rotterdam (1813),
- Zwolle (1876-1900).
Aan het einde van de eeuw zie je in deze registers steeds meer ingeschreven vrouwen uit het buitenland.
Buitenlandse vrouwen
In Antwerpen hield de politie immigratie dossiers bij van buitenlandse prostituees. De index vind je terug op Familysearch en als je het dossiernummer hebt kun je kijken of het dossier online staat.(3) In Nederland heb ik dergelijke dossiers niet gevonden. Er bestaat hier wel een politieblad waarin buitenlanders werden genoteerd die Nederland moesten verlaten, inclusief de reden van uitwijzing.
De reden voor vertrek was niet omdat ze prostituee waren, want officieel was dit een legaal beroep. Een veel voorkomende reden was dat een vrouw te weinig inkomsten had. Mocht iemand na te zijn verwijdert toch terugkeren naar Nederland, dan kon via het Politieblad nagegaan worden of ze een ongewenste vreemdeling was.(4)
 |
| Een voorbeeld uit het politieblad: Jane Mary Oliver uit Londen moet Nederland verlaten in 1875 (Bron: Politieblad bij het CBG) |
Samenvattend
Er zijn allerlei bronnen terug te vinden in een politiearchief. Enerzijds kunnen ze feitelijke informatie bevatten, zoals in politieregisters, reglementeringen, het politieblad. Daarnaast zijn er bronnen die meer gekleurd kunnen zijn: klachten over prostituees, verklaringen van prostituees, dag- en nachtrapporten van politieagenten, krantenartikelen etc Maar het kan ook zijn dat er weinig informatie in een dergelijk archief te vinden is, omdat het meeste in het verleden is vernietigd. Het politieblad vormt een uitzondering en is wel volledig toegankelijk via het CBG.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Noten
1. Yvette Hoitink heeft ze gefotografeerd en online geplaatst. Zie de links op haar blog
2. Zie ook het proefschrift over de boekjes in Zwolle: Kam, B.J., Meretrix en medicus: een onderzoek naar de invloed van de geneeskundige visitatie op handel en wandel van Zwolse publieke vrouwen tussen 1876 en 1900 (Zwolle 1983);
Een voorbeeld van een prostitutieboekje vind je in mijn blogpost: Prostitutieregisters in Leiden
3. Voor Familysearch moet je een (gratis) account aanmaken.
4. Zie Broncommentaren deel 5: de registratie van vreemdelingen in Nederland in de negentiende en twintigste eeuw Bij het CBG moet je lid worden om toegang te krijgen tot de online politiebladen.
Reacties
Een reactie posten