Prostitutie in de negentiende eeuw

Ongeveer halverwege de Royal Mile staat de Mercat Cross. Hier werden de executies uitgevoerd  (Foto: Christian van der Ven , 2012) Wat er precies op zaterdagavond 8 februari 1823 gebeurde op South Bridge nummer 82 in het oude stadsdeel van Edinburgh, blijft een mysterie. De afloop ervan staat wel vast; Bordeelhoudster Mary McKinnon werd tot de galg veroordeeld voor de moord op kantoorklerk William Howat. Het slachtoffer was tijdens zijn bezoek aan haar "house of ill repute" die avond, in zijn zij gestoken met een keukenmes en stierf 12 dagen later aan zijn verwondingen. Kort voor zijn overlijden had hij Mary aangewezen als de dader. Maar waarom had zij deze brute moord gepleegd? Was het provocatie of een bewuste actie geweest? Tijdens de boeiende rondleiding Historic Vaults Tour van afgelopen zaterdag maakte ik voor het eerst kennis met het waargebeurde verhaal in de Schotse hoofdstad (1) .

Inmiddels is het congres verplaatst van februari 2013 naar 25-27 april 2013 . Het zal de afsluiting zijn van een project waarin geprobeerd is om de ontwikkeling van prostitutie in de grote steden wereldwijd met elkaar te vergelijken vanaf 1600 tot nu. Het onderzoek moet worden gedaan vanuit de ontwikkeling van de arbeidsgeschiedenis.

Zedelijk Haarlem 1850-1900 in (archief)bronnen on Prezi Door Angelique Janssen  en Saskia Bultman van de Radboud Universiteit werd ik een paar maanden geleden benaderd om voor hun vak "Sex in the City" aan derdejaars geschiedenisstudenten een gastcollege te geven over mijn onderzoek naar de prostitutie in Haarlem. De toekomstige historici moesten namelijk voor het eerst tijdens hun opleiding archiefonderzoek doen, waarbij de ene helft zich ging concentreren op ongehuwde moeders en de andere helft op prostitutie in de negentiende eeuw.

  

Boek bij de tentoonstelling: Geen cent te makken  Na een tip van Thon Fikkerman  bezocht ik onlangs de tentoonstelling van het Haarlemse  Historisch Museum  over de geschiedenis van de armoede in die stad. Op aanraden van Thon kocht ik ook het bijbehorende boekje. In tegenstelling tot de expositie besteedt het werk namelijk aandacht aan mijn afstudeeronderwerp: de negentiende-eeuwse prostitutie in Haarlem. Na de interessante tentoonstelling gezien te hebben, begon ik tijdens mijn terugreis in de trein, vol enthousiasme te lezen. Maar mijn zonnige humeur was van korte duur en voor het bereiken van Amsterdam Sloterdijk hadden de eerste donkere wolken de heldere hemel vertroebeld. Een overzicht van mijn bevindingen. 

Onlangs brachten Chris en ik een bezoek aan de nieuwe tentoonstelling van het Museum van de Vrouw in Echt.* De expositie geeft een boeiende blik op de lingerie vanaf 1850 tot nu. Mijn voornaamste doel tijdens het bezoek was om een beeld te krijgen van de ontwikkelingen van de kleding die vrouwen droegen in de tweede helft van de negentiende eeuw.  Uiteindelijk gaven de tentoonstelling en het bijbehorende boekje een interessant tijdsbeeld. Hierbij een korte samenvatting van mijn indruk.

Hermann Vogel (1856 - 1918), een Franse schilder en illustrator van Duitse herkomst, maakte deze afbeelding voor het tijdschrift L'Assiette au Beurre . (1) De makers van deze satirische periodiek (1901 - 1912) vonden dat een illustratie meer vertelde dan een verhaal in tekst.(2) Per aflevering verschenen daarom zo'n 16 afbeeldingen, zoals deze, waarin het werk van de bordeelhoudster centraal staat die geld krijgt voor de verdiensten van de prostituees. De afbeelding behoorde tot de "doden-dans"- cyclus.

Eén van de 98 prostituees die te vinden zijn in de online databank van het Amsterdamse bevolkingsregister, 1852-1853 Gijs Hesselink attendeerde me via  de blogpost van Chris op zijn boeiende post  over Amsterdamse prostituees in 1852-1853. Door middel van  een speciale databank  is het bevolkingsregister van de genoemde periode online te raadplegen. Via de optie: uitgebreid zoeken , kun je op beroepen zoeken, zoals die van: " publieke vrouw ". Dit geeft interessante informatie over de dames van plezier in de hoofdstad.

Naar aanleiding van de vorige blogpost en die prachtige van Christian , werden me twee interessante bronnen aangereikt. Beiden geven een mooi beeld van de prostitutie in het negentiende eeuwse Amsterdam. De eerste waardevolle tip komt van Richard Keijzer en gaat over een lijst met "verdachte hotels" na het bordeelverbod uit het Amsterdamse politiearchief. Richard is bovendien zo vriendelijk geweest om de documenten te fotograferen. Ik heb ze in PiCasa gezet en hier beneden geplaatst. De tweede mooie bron bespreek ik in de volgende blogpost.

"Waar gaat gij? Ik ga zien de Damesbediening in het Cafe "De Nederlanden", O.Z. Achterburgwal 177." (1)  Kaarten met dergelijke teksten werden in de negentiende en begin twintigste eeuw op straat in de hoofdstad uitgedeeld aan voorbijgangers. Indirect wezen de berichten op de bereidwilligheid van de dames in de bediening die verder ging dan de verkoop van drank. Enerzijds vormden de kroegen een doorn in het oog voor organisaties die de prostitutie bestreden, anderzijds werd de illegale prostitutie juist bevorderd door de economische vooruitgang en wellicht ook door het overheidsbeleid.