Gezien: Lang Leve Lingerie

Onlangs brachten Chris en ik een bezoek aan de nieuwe tentoonstelling van het Museum van de Vrouw in Echt.* De expositie geeft een boeiende blik op de lingerie vanaf 1850 tot nu. Mijn voornaamste doel tijdens het bezoek was om een beeld te krijgen van de ontwikkelingen van de kleding die vrouwen droegen in de tweede helft van de negentiende eeuw.  Uiteindelijk gaven de tentoonstelling en het bijbehorende boekje een interessant tijdsbeeld. Hierbij een korte samenvatting van mijn indruk.

Het zandloper figuur

Het zandloper figuur: de crinoline, 1850 - 1860
Een aantrekkelijk vrouwenfiguur had in die periode de vorm van een zandloper. Een belangrijk middel om dit ideale silhouet te krijgen was lingerie. Het korset moest bijvoorbeeld de taille smaller maken en de borsten omhoog duwen. Om de heupen breder te doen lijken droegen vrouwen in de negentiende eeuw diverse rokken over elkaar heen. Vanaf 1850 werden de lagen voor een deel vervangen door de crinoline. Dit was een soort onderrok die bestond uit een stalen constructie die de kleding wijd naar buiten deed staan.

Spotprent uit de tentoonstelling

De  tournure, 1870 - 1890
Na de jaren zeventig komt de nadruk in de vrouwenkleding op de achterzijde te liggen. De tournure of queue de Paris, zoals het ook genoemd werd, speelde daarin de hoofdrol. Het kledingstuk is een soort halve crinoline die "de achterkant de kenmerkende bollen lijnen verschaft".(1) Praktisch was de modetrent niet. De bollende achterzijde maakte het moeilijk voor vrouwen om te gaan zitten. In kranten en tijdschriften was het kledingstuk daarom een veelvoorkomend onderwerp voor spotprenten.

Recht aflopende zwarte bruidsjurk (2)

Klokvormige rokken, 1890 - 1910
Vanaf 1890 werd de mode eenvoudiger. De rokken kregen een klokvormig model en vielen glad over de heupen. De kleding werd rijkelijk met kant versierd en hooggesloten. Alleen een avondjurk mocht een decolleté hebben. Bovendien nam de aandacht voor de gezondheid in die periode toe. Er kwam een nieuw korset die door de rechte voorkant de druk op de maag moest voorkomen. En ook de lange onderbroek zou voor de hygiëne eenmaal per week gewassen moeten worden.

Lingerie van arm en rijk
Na deze interessante tocht door de ontwikkelingen van de mode, vroeg ik me af in hoeverre er verschillen waren in kledingstijl tussen de bovenlaag en het armere deel van de bevolking.(3) De rondleidster van het museum antwoordde dat de kleding in de tentoonstelling van de rijke bovenlaag afkomstig was. Over de kledij van de armeren was weinig bekend. Vaak werd het goed doorgegeven aan familieleden om uiteindelijk als poetsdoek te eindigen. Toch vraag ik me af of er uit foto´s en schilderijen uit die periode een beter beeld zou kunnen worden gegeven van de kledingstijl uit de armere bevolkingslaag.   

De tentoonstelling
De expositie is ingericht op basis van een tijdlijn. Bij iedere periode geven enkele vrouwen uit die tijd een korte statement. Bijvoorbeeld Louise die vertelt:

"Wat zegt u van mijn portret? De fotograaf vroeg mij aanvankelijk plaats te nemen op de canapé, maar ik wilde mijn nieuwe japon met queue de Paris niet bederven"

De verhalen geven je het gevoel dat je door een historische roman loopt, waarin je de tijd meebeleeft. De aanpak heeft ook een nadeel, omdat je soms op zoek bent naar de context van de tijdsperiode. Het boekje bij de tentoonstelling geeft echter antwoord op al je vragen en is daarom een echte aanrader.(4) Het is bovendien helder geschreven met een goed notenapparaat dat verwijst naar de gebruikte bronnen en een lange literatuurlijst aan het einde.

Een tentoonstelling en boekje waar goed over is nagedacht en je niet

zou mogen missen. Tot 31 december 2012 is het nog in Echt te zien! 

* Met dank aan Ingmar Koch voor de tip!

1. K.P.C. de Leeuw, Kleding in Nederland (Haarlem 1869) Geciteerd in: Floor van der Plas, Lang leve lingerie (Echt 2012) 
2. Textiel Plus, URL: http://textielplus.nl/agenda/bekijkAgendaitem/558 [Bezocht: 21-06-2012]
3. In het boek:  K.P.C. de Leeuw, Kleding in Nederland, 1813-1920: van een traditioneel bepaald kleedpatroon naar een begin van modern kleedgedrag (Proefschrift; Tilburg 1991) p1 staat een interessante beschrijving van prostituees in Rotterdam rond 1880: "Het uiterlijk van “de zonde” dat van prostituees in een louche cafe chantant te Rotterdam, was rond 1880 precies dat wat voor een dame uit de sociale klasse verboden was: een diep decolleté, blote armen, een korte rok waaronder een deel van de benen te zien is, het zichtbaar dragen van ondergoed en het gebruik van opvallende make-up."
4. Zie een selectie uit het boek