Als je vanuit het buitenland eind negentiende eeuw in Amsterdam arriveert om er een tijd te wonen, dan heb je volgens de Vreemdelingenwet een reis- en verblijfspas nodig die je moet aanvragen bij het politiebureau. Met dit officiële document kun je dan drie maanden in de hoofdstad wonen en het vervolgens nog eens drie maal verlengen. Als je beroep echter verband houdt met prostitutie wordt de aanvraag standaard afgewezen, ook al is in die periode prostitutie legaal in Nederland. De regels op dit gebied worden echter decentraal bij gemeenten belegd. En hoewel er in Amsterdam voorstellen worden gedaan, worden de plannen om prostitutie te reguleren door de raad verworpen. Men vreest namelijk dat opgelegde regels juist zullen leiden tot een toename van illegale prostitutie in de stad.(1)
Het
Stadsarchief Amsterdam heeft een apart register van geweigerde verzoeken van reis- en verblijfspassen aan buitenlandse vrouwen tussen de jaren 1874 en 1897. Het beroep wordt pas vanaf 1880 toegevoegd en daaruit blijkt dat een aanzienlijk aantal aanvragen komt van prostituees. Er wordt zelfs gesuggereerd dat het register werd gebruikt door de gemeente om een overzicht te krijgen van buitenlandse prostituees in de hoofdstad.
(2) Het stadsarchief heeft
dit register online geplaatst.*
Welke informatie vind je in het register?
- Volgnummer en datum registratie
- Naam van de aanvrager
- Beroep, geboorteplaats en woonplaats
- Paspoort of ander indentiteitsbewijs
- Signalement
- Verblijfplaats in Amsterdam
- Verlengen vergunning [blijft blanco]
- Aanmerkingen of bijzonderheden
Als een persoon wordt afgewezen, dan moet ze volgens artikel 9 van de Vreemdelingenwet de stad direct verlaten. Maar in de praktijk gebeurt het niet altijd. In ieder geval niet onmiddelijk.
Jane Mary Oliver ("Nelly")
Een van de buitenlandse vrouwen die als prostituee naar Nederland komt om er te werken, is Jane Mary Oliver of "Nelly" zoals ze wordt genoemd. Reizend vanuit Brussel vraagt de 23-jarige, in Londen geboren Jane in oktober 1874 een reis- en verblijfspas aan in Amsterdam. Hoewel het verzoek wordt afgewezen, blijft ze ongeveer nog een maand in de stad om daarna naar Rotterdam te vertrekken. Drie maanden later verschijnt haar naam opnieuw in hetzelfde register. Begin januari 1875 keert ze terug naar de hoofdstad waar ze twee maanden zal blijven om het daarna in te ruilen voor garnizoensstad Den Helder. Ze keert in juli weer terug, maar wordt nu door de Amsterdamse politie opgepakt en het land uitgezet. Hoewel ze geen reis- en verblijfspas heeft ontvangen, blijkt ze toch geruime tijd in Nederland te kunnen blijven.
Politieblad
Jane Mary Oliver wordt na de uitwijzing als 'ongewenst' geregistreerd in het Politieblad. De Minister van Justitie verzoekt alle burgemeesters in Nederland om een abonnement te nemen op deze nieuwsberichten met over de grens geplaatste buitenlanders. Als Jane terug zou komen naar Nederland en opnieuw een reis- en verblijfspas ergens zou aanvragen, dan kan men haar gegevens terugvinden in dit Politieblad en de toegang opnieuw ontzeggen.
Hoewel haar beroep van publieke vrouw in het Politieblad wordt genoemd, kan dit niet de reden vormen voor haar status van 'ongewenst'. Het was immers een legaal beroep. In het blad wordt daarom als officiele reden aangegeven dat ze door een gebrek aan middelen niet in haar eigen onderhoud kan voorzien. Buitenlandse vrouwen die clandestien als prostituee in een bierhuis geld verdienden konden wellicht wel blijven.
Daarmee vormt dit register van afgewezen reis- en verblijfspassen in combinatie met de gegevens uit het Politieblad interessante bronnen voor onderzoek over buitenlandse prostituees in Amsterdam.
Noten
(1) J.B. Slobbe, Bijdrage tot de geschiedenis en de bestrijding der prostitutie te Amsterdam (Amsterdam 1937) 65.
(2) L. Pöckling en M. Schrover, 'Registers van verstrekte en geweigerde reis- en verblijfpassen (1849-1923)' in: M. Schrover, ed., Broncommentaren dl. 5 (Den Haag 2002) 60.
(3) Meer achtergrondinformatie over het Politieblad is te vinden in: C. van Eijl, 'Registratie van vreemdelingen in het Algemeen Politieblad (1852-1947)' in: M. Schrover, ed., Broncommentaren dl. 5 (Den Haag 2002) 71-91.
* De afbeeldingen in deze blogpost: register afgewezen reis- en verblijfpassen; Jane Mary Oliver afbeeldingen uit mijn presentatie van Secret Lives Conference (Hinkley 2018) over '19th Century British prostitutes in the low countries'.
[Blog post in English]
Reacties
Een reactie posten