Kluizen van Brabant: de schandhuik

Kluizen van Brabant is een nieuwe televisieserie waarin programmamaker en erfgoedspecialist Patrick Timmermans de betekenis van historische voorwerpen onderzoekt. Hij gaat hiervoor in gesprek met historici, conservatoren, archivarissen en andere specialisten. Voor de aflevering over de Bossche schandhuik werd ik door hem geïnterviewd. De vragen die me gesteld werden gingen over de betekenis van prostitutie in de negentiende eeuw. Het was het begin van de moderne tijd waarin de schandhuik niet meer werd gebruikt. Toch staat dit object symbool voor meer dan een oud verhaal.

In de vroegmoderne tijd, toen prostitutie illegaal was, kon een bordeelhouder of sekswerker worden veroordeeld tot de schandhuik. De veroordeelde moest dan plaatsnemen in een van hout gemaakte huik en werd vervolgens 'te schande' rondgereden op een platte kar door 's-Hertogenbosch. Toeschouwers mochten de veroordeelde uitschelden en met etenswaar bekogelen. Na deze publieke vernedering werd de persoon de stad uitgezet om niet terug te keren.

Op zoek naar namen
Het is ongeveer tien jaar geleden dat ik een bericht over de schandhuik schreef op dit blog. Maria Crafford bleek toen een van de veroordeelden te zijn. Geboren als kind van een soldaat, verdiende zij haar brood als sekswerker in onder andere het Bossche bordeel De Knollenhut. Tijdens de uitzending ontdekt Patrick, behalve Maria, nog meer namen van veroordeelde vrouwen uit de achttiende eeuw. Dankzij de website van Erfgoed 's-Hertogenbosch is het tegenwoordig mogelijk om deze namen online terug te vinden.

Actualiteit
De schandhuik staat inmiddels al geruime tijd achter glas in het Noordbrabants Museum. Bij een bezoek aan dit prachtige pand loop ik altijd even de trap op naar de huik toe. Het voorwerp blijft actueel: ook nu worden mensen nog steeds 'te schande' gezet. "Zou je makers van bangalijsten tegenwoordig te schande moeten zetten om wat ze gedaan hebben?", vroeg Patrick. Een interessante vraagstelling die de montage niet overleefde. Gevoelsmatig zeg je misschien van wel. Maar het is voor mij juist de schandhuik als tastbaar object die telkens opnieuw herinnert aan de noodzaak om dergelijke vernederingen niet meer te tolereren. Voor niemand.

De 1e aflevering van Kluizen in Brabant is terug te zien via de Brabant+ app.