Gelezen: Madams. Bawds & Brothel-keepers of London

In oktober 2012 kocht ik in London het boek Madams van Fergus Linnane. Het werk gaat in op het leven van de bordeelhouders van de Engelse hoofdstad, waarbij de nadruk ligt op de 17e en 18e eeuw. Toch wordt ook stilgestaan bij de laatste twee eeuwen. De auteur heeft hiervoor gekozen, omdat juist in die periode met de opkomst van de bourgoisie, de luxe bordelen ontstonden. [1]

Aan de meisjes van deze bordelen werden hoge eisen gesteld: ze moesten bijvoorbeeld verschillende talen spreken, conversaties met klanten kunnen houden over actuele gebeurtenissen en in staat zijn om diverse muziekinstrumenten te bespelen. Bordeelhoudster Elizabeth Cresswell verwoordde het als volgt: "A man would pay for a Dutchess, yet all he embraces in reality is a common strumpet"[p.30] Ook de bordelen zelf werden luxueus ingericht om het juiste publiek aan te trekken. "Costly clothes and rich furnishings advance the profit and advantage"[p.30] De bordelen moesten de fantasie van de klant prikkelen. De bordeelhouders die aan de wensen van de prostituant voldeden, zouden het, volgens de auteur, volhouden.

"The wickedest woman of the century"
De belangrijkste negentiende eeuwse luxe bordeelhoudster Mary Jeffries -"the wickedest woman of the century"- wist een nauwe band te smeden met de gevestigde orde. De contacten kwamen haar goed van pas toen ze in 1885 voor de rechter werd gedaagd op verdenking van het houden van een "disorderly house". Iemand van de House of Commons zou zelfs voor de koets hebben gezorgd, waarmee Mary bij de rechtbank arriveerde. Uiteindelijk werd ze "slechts" veroordeeld tot het betalen van een boete en zette ze na betaling gewoon haar werk voort. De purity campaigners -die streden om verhoging van de leeftijd waarin een meisje voor het eerst seksueel contact mocht hebben van dertien naar zestien jaar- waren woedend dat Mary geen gevangenisstraf had gekregen. Een van hen was William Thomas Stead, een journalist die enkele jaren later het tij van de bordelen zou doen keren.

The maiden tribute of modern Babylon
William zou bekend worden door zijn serie artikelen over de misstanden in de prostitutie in de Pall Mall Gazette. Hij maakte hierbij een fout die hem 3 maanden celstraf zou opleveren [p.199-200]. Om aan te tonen hoe gemakkelijk het was om aan een minderjarige maagd te komen, kocht hij een dertienjarig meisje, hij liet haar medisch onderzoeken om er zeker van te zijn dat ze een maagd was en vertrok naar Parijs. Buiten de rechtbank zou bordeelhoudster Jeffries verrot fruit hebben uitgedeeld aan het toegestroomde publiek om naar de beschuldigde journalist te gooien als hij naar buiten kwam. Ondanks de opgelegde gevangenisstraf zouden de verschenen artikelen over de misstanden in de prostitutie wel zijn doel bereiken. De wereldwijde bekendheid zou leiden tot een verhoging van de "age of conscent" in Engeland naar zestien jaar. In Nederland zouden uiteindelijk dergelijke verhalen over de misstanden in de prostitutie leiden tot een bordeelverbod. Behalve de verhalen over Jeffries en Stead gaat Madams ook in op de plaatsen waar prostitutie werd bedreven [p.189-193].

Schuilplaatsen van plezier
Waar de prostitutie werd bedreven had te maken met de prijs die voor de diensten werd gevraagd. Daarin zijn diverse categorieën in te onderscheiden. De goedkoopste prostituees namen hun klanten mee naar een steegje. Van een hogere rangorde waren de vrouwen die de mannen brachten naar een kamer met een bed. Aan de top stonden de courtisanes die een eigen woning hadden. De stad bood een diversiteit aan accommodaties waar prostituees en klanten gebruik van konden maken, zoals de eenvoudige logementen, ofwel verkapte bordelen, omdat alle kamers in dergelijke gelegenheden werden verhuurd aan prostituees. Meer comfortabel waren de hotelkamers [accomodation houses] die ook per uur konden worden gehuurd. In de betere hotels werd bovendien voedsel en drank geserveerd. Er waren ook andere plaatsen in Londen die tijdelijke accommodatie boden: sigaren bars [2], eetgelegenheden, koffiehuizen en winkels. Behalve het  bieden van een tijdelijk onderkomen zou ook het meisje achter de balie in een winkel beschikbaar kunnen zijn voor seksuele diensten. In tegenstelling tot het bezoeken van de bekende bordelen bood deze vorm van "verkapte prostitutie" aan klanten een groot voordeel: anonimiteit, die daarmee de "eer van den heer" hoog hield.

Tot slot  
Het lijkt erop dat de fantasie van de prostituant in Londen veranderde in de loop van de negentiende eeuw. De luxe bordelen maakten in de negentiende eeuwe plaats voor goedkopere en verkapte varianten in logementen, hotels en winkels. De negatieve publiciteit over het onderwerp in de media zal dit proces versneld hebben. Anonimiteit werd belangrijk voor de klant. Het boek geeft daarmee weinig nieuwe informatie over de negentiende-eeuwse prostitutie. De informatie is afkomstig uit bestaande literatuur. Onder de gebruikte werken zijn de verslagen van Henry Mayhew en William Acton die vanuit hun eigen negentiende-eeuwse visie -"prostitutie is moreel verwerpelijk"- naar het onderwerp keken. Nu is het waar dat er in Engeland geen prachtige primaire bronnen bestonden, zoals in Nederland de dienstbodenregisters. Maar Linnane is niet erg kritisch op de beeldvorming die de gebruikte werken geven. Het resulteert in een boek dat als een samenvatting gezien kan worden van hetgeen al bekend is over Londen. Niets nieuws onder de zon, maar wel goed leesbaar geschreven.


BOEK:
Fergus Linnane, Madams. Bawds & Brothel-keepers of London (2e dr; London 2009).

Noten
1. In de bespreking zal ik me met name gaan richten op het deel over de negentiende eeuwse prostitutie in de Engelse hoofdstad. 
2. Sigaren bars/cigar divans. Op p. 187 wordt uitgelegd wat men ermee bedoelde. Het waren bars waar mannen 's avonds laat naar toe gingen om sigaren te roken, te drinken en prostituees op te pikken.