Prostitutie in de negentiende eeuw

Bron:  http://www.cish.org/ Van 23-29 augustus 2015 zal in China de 22ste editie van het Congress of the International Committee of Historical Sciences ook een sessie wijden aan:  Selling Sex in the City . Voor degenen die willen deelnemen is er een call for papers. De voorstellen van maximaal 350 woorden kunnen gestuurd worden naar Lex Heerma van Voss 

In november lanceerde de Koninklijke Bibliotheek in samenwerking met vier universiteiten (Amsterdam -UvA-, Utrecht, Groningen en Leiden) het zoeksysteem Delpher . Hierin kun je digitaal zoeken in 1 miljoen teksten van Nederlandse boeken, kranten, tijdschriften en radiobulletins vanaf de zeventiende-eeuw tot nu. Het resultaat van een zoekactie kun je delen, opslaan en printen.

Bron: Museum Rotterdam Op 16 oktober a.s. zal Ellen Boonstra-de Jong geïnterviewd worden door Anne Jongstra over de negentiende-eeuwse prostitutie.* Ellen en Anne kennen elkaar goed. Ze hebben samen in het Jaarboek van Vlaardingen uit 2010 -waar Boonstra-de Jong redacteur van is - een artikel gepubliceerd over het leven van Gretha Hofstra.** De Weekkrant van Groot Vlaardingen geeft een mooie samenvatting van het artikel :

Rijgbottine 1895-1905, Nederland (hoflaarzenmaker) Foto: CvdV Onlangs hebben Chris en ik een bezoek gebracht aan het schoenenmuseum in Waalwijk . Nadat ik het vorig jaar een indruk van de lingerie uit de negentiende eeuw had gekregen, was ik nu benieuwd naar het schoeisel waar de vrouwen in die periode op liepen. Wat was de modetrend en in hoeverre deden prostituees daar aan mee?  De industriële revolutie leidde tot grote verandering in de schoenenindustrie. Behalve de werkplaatsen waar nog veel met de hand werd gewerkt, ontstonden er in de tweede helft van de negentiende eeuw steeds meer fabrieken met stoommachines. De fabrikanten verdienden goed aan de verkoop van schoenen in een periode waarin de economie opbloeide. Welke impact hadden de ontwikkelingen op de mode?

Prostitutieregisters in Leiden (foto: WvdB, 2013) Met de komst van de Fransen aan het einde van de achttiende eeuw, werd een registratiesysteem voor prostituees en bordeelhouders in Nederland ingevoerd. Het systeem moest voorkomen dat het Franse leger ten onder zou gaan aan geslachtsziekten. Soldaten maakten veel gebruik van bordelen die beschouwd werden als besmettingshaarden van het syfilis-onheil. Een verbod was geen optie, want dat zou leiden tot een oncontroleerbare illegale prostitutiemarkt. Met het vertrek van de Fransen in 1813 nam de Nederlandse overheid het systeem over. Prostitutie bleef aldus een legaal beroep. De regels en registratie van prostituees en bordeelhouders werd echter niet meer landelijk, maar bij de gemeenten neergelegd. (1) Hoe zag die registratie eruit? Onlangs ging ik naar het archief in Leiden (Erfgoed Leiden en Omstreken) om de drie prostitutieregisters (1853 - 1904) van die gemeente in te zien. (2)

Edouard Manet - Plum (Meer info:  Wikipedia ) Een manier om inzicht te krijgen in het leven van een persoon is het maken van zijn of haar levensloop. Nu is er veel informatie op dit gebied online en offline bij archieven beschikbaar, zoals de negentiende-eeuwse geboorte-, overlijdens- en huwelijksregisters etc. De vraag waar ik mee worstelde is hoe ik de aldaar gevonden data digitaal overzichtelijk kan ordenen, om een goed beeld van iemands leven te krijgen. Bovendien wilde ik dan de door mij gevonden gegevens via internet overal kunnen raadplegen. Een online tijdlijn maken met voor ieder tijdvak veel ruimte waar de bronnen kunnen worden opgeslagen, leek me de meest geschikte oplossing. Maar welk programma zou ik dan moeten gebruiken?

Oprichter van de Middernachtzending  Johannes "Pa" van der Steur ( Bron ) In de vaste rubriek "De stelling" van het Historisch Nieuwsblad is deze maand gekozen voor het onderwerp: prostitutie. Anton van Hooff (Radboud), Ruth Oldenziel (TUE) en James Kennedy (UvA) moesten zich buigen over de stelling: "Prostitutie moet worden aangepakt met een nieuwe Middernachtzending". [1] Geen van de drie wetenschappers is het met de stelling eens. Van Hooff geeft aan dat prostitutie een gegeven is dat niet is uit te roeien. Oldenziel stelt dat het tegenwoordig een arbeidsrechtelijke kwestie is geworden en geen morele kwestie meer. Kennedy vindt ook dat de prostitutie aangepakt zou moeten worden, maar dat de Middernachtzending niet het antwoord is.  Om te achterhalen of de stelling toepasbaar is in huidige tijd, moet eerst duidelijk zijn wat de Middernachtzending (MNZ) in de negentiende eeuw was, wie eraan deelnamen en wat ze bereikt hebben. 

Albertine valt in slaap achter haar naaimachine ( Bron ) Op de tentoonstelling Nordic Art  - nu in het Groninger Museum - zijn een aantal werken te zien van schrijver en schilder Christian Krohg  (1852 - 1925). In 1886 verscheen zijn boek Albertine  waarin de prostitutie centraal staat en zou leiden tot politieke onrust in Noorwegen. Krohg illustreerde enkele fragmenten uit het werk die nu op de tentoonstelling te zien zijn.  Het verhaal in het boek gaat over de arme naaister Albertine die woont in het oosten van de Noorse hoofdstad. Ze wordt verleid door een zekere "Winther", een politieagent die haar misbruikt als ze in slaap is gevallen. Ze moet zich op vernederende wijze laten onderzoeken op geslachtsziekten en komt uiteindelijk in de prostitutie terecht.

Muts die gevangenen moesten dragen buiten hun cel in de 19e eeuw ( bron ) Diefstal of koppelarij worden vaak genoemd in samenhang met prostitutie. [1] Degenen die veroordeeld waren voor dergelijke vergrijpen vind je terug in vonnissen van arrondissements-rechtbanken. [2] Via de website Archieven.nl kun je op de naam van een persoon zoeken om zo te achterhalen of hij of zij via een dergelijke rechtbank veroordeeld is geweest. Vervolgens kun je dan naar het desbetreffende Regionaal Historisch Centrum (RHC) toegaan om het vonnis in te zien. Maar niet alle indexen op de vonnissen in negentiende-eeuws Nederland zijn online -en via deze website- ontsloten. Bovendien is het niet altijd mogelijk om via deze zoekoptie het delict of een beroep te achterhalen. Ik heb twee archiefinstellingen gevonden die in dat opzicht online meer te bieden hebben: het BHIC in 's-Hertogenbosch en Tresoar in Leeuwarden.

In oktober 2012 kocht ik in London het boek Madams van Fergus Linnane. Het werk gaat in op het leven van de bordeelhouders van de Engelse hoofdstad, waarbij de nadruk ligt op de 17e en 18e eeuw. Toch wordt ook stilgestaan bij de laatste twee eeuwen. De auteur heeft hiervoor gekozen, omdat juist in die periode met de opkomst van de bourgoisie, de luxe bordelen ontstonden. [1]

Voorkant paper "stiekeme hoertjes" Bron:  Regionaal Archief Nijmegen Het is niet eenvoudig om bronnen te vinden die een reëel beeld geven van de illegale prostitutie van een stad aan het einde van de negentiende eeuw. Twee derdejaars studenten Esther Vis en Lise Duijghuisen  van de Radboud Universiteit hebben echter een mooi begin gemaakt. Voor het vak: "Sex en de city" , doken ze een paar maanden de archieven in en gaven hun bevindingen weer in een interessante paper: "Stiekeme hoertjes": de illegale prostitutie in Nijmegen van 1893 tot en met 1919 . Tijdens een onlangs gehouden mini-congres presenteerden ze hun uitkomsten en mocht ik daarna hun monnikenwerk refereren.

Afbeelding afkomstig uit collectie Stadsarchief Amsterdam met informatiepagina over het weekblad Pst-Pst!